O‘zbekiston Statistika agentligi indeksni YUNЕSKO nomoddiy madaniy merosi obyekti deb tan olingan ushbu taomning bir porsiyasi yoki kilogrammi narxidan kelib chiqib hisoblaydi. Palov butun Markaziy Osiyo xalqlarining sevimli ovqatlaridan biri bo‘lgani sababli, Ozodlik O‘zbekistonga qo‘shni mamlakatlarda ham Pilav Indexi tuziladigan bo‘lsa, u qancha chiqishi va qaysi respublikaga “palov-sayohat” qilgan foydaliroq bo‘lishi mumkinligi bilan qiziqdi.

“Palov indeksi” mol go‘shti, o‘simlik yog‘i va sabzavotlar kabi asosiy oziq-ovqat mahsulotlarining narxlaridagi o‘zgarishlarni kuzatish imkonini beradi. O‘zbekistonda ushbu indeks faqat shu taomni pishirishga ixtisoslashgan “Osh markazlari”dagi narxlarga ko‘ra hisoblanadi.

Eng qimmat palov – Toshkent palovi

13 viloyat va Toshkent shahri bo‘yicha “Palov reytingi” tuziladigan O‘zbekistonda ushbu iqtisodiy indikator, doimgidek, poytaxtda eng yuqori bo‘ladi. Davstatqo‘m ma’lumotiga ko‘ra, 2024-yilning dekabrida poytaxtda bir porsiya oshning o‘rtacha bahosi 35 ming 744 so‘m yoki taxminan 2,77 dollarga yetgan. Bir yil oldingi narx 29 ming 667 so‘m yoki, o‘sha paytdagi kurs bo‘yicha 2,4 dollar bo‘lgan.

Bir yil avval bo‘lgani kabi, eng arzon palov Namangan viloyatida qayd etilgan: bir yil ichida taomning bir porsiyasi narxi 20 ming so‘mdan 22 ming 201 so‘mga (1,77 dollar) oshibdi, xolos.

Demak, 10 dollar pulga Toshkentda taxminan 3,5 porsiya, Namanganda esa qariyb 6 porsiya osh sotib olish mumkin. Darvoqe, aksar oshxonalarda palovga qo‘shib bepul obi non, choy va Markaziy Osiyo oshxo‘rlik madaniyatining ajralmas qismi bo‘lmish an’anaviy salat – shakarob ham berishadi.

Toshkent teleminorasi tagida joylashgan mashhur Besh Qozon osh markazi oshpazlaridan biri aytishicha, o‘tgan yil davomida taom narxida katta o‘zgarish bo‘lmagan.

“Hozirgi kunda bir porsiya osh 38 ming so‘m turadi. Bultur shu paytlar 34 ming so‘m edi. Masalliqlar bahosi ham deyarli o‘zgarmadi”, deydi u.

Besh Qozon nomi o‘ziga mos: bu yerda oshni, rostdan ham, sanoat ko‘lamida pishirishadi – qozonlar 500 kilogacha tayyor ovqatni sig‘diradi, menyuda esa palovning narxi bir xil bo‘lgani holda ayrim masalliqlari bilan farq qiladigan bir necha turi mavjud.

G‘aroyib tarkiblar va qutiga solingan palov

Qozog‘istonda maxsus osh markazlari yo‘q, lekin “Lag‘mon va osh markazi” yoki “Palov va kabob markazi” deb nomlangan umumiy ovqatlanish shoxobchalari uchrab turadi.

Palovning porsiyasi 1700 tangadan boshlanadi – bu taxminan 3,24 dollar. Lekin, agar zamburug‘, anor, ananas yoki yalpiz qo‘shilgan ekzotik xilidan tanovul qilaman desangiz 2000-2500 tanga (3,82-4,77 dollar) va ko‘proq xarj qilishingiz kerak.

Qozog‘iston poytaxtida va eng yirik shahri Olmaotada 10 dollarga 2-3 porsiya palov beradi. Palovni qutilarda ham sotishadi – bunaqa format shaharlarda keng tarqalgan, ammo xo‘randalar uni fast-fud toifasiga kiritadilar, bu ikki xil palov xususidagi fikrlar ham bir-biridan keskin farqlanadi.

Yaqin orada Qozog‘istonda osh narxi ko‘tarilishi mumkin. Palov yetkazib beruvchi servislardan birining sohibi Ozodlik bilan suhbatda bu ayrim oziq-ovqat mahsulotlari va kommunal xizmatlar qimmatlashayotgani bilan bog‘liqligini aytdi.

“Hozircha eski narxlarni ushlab turibmiz: bir kilo palov 3800-6000 tanga (7,16-11,36 dollar). Narxlar oshgach, xo‘randalar kamaysa ajab emas. Hozir ham kamayganu lekin bu mavsumiy holat, yanvarda har yili bir oz susayish kuzatiladi”, deydi suhbatdoshimiz.

Janubda – ham arzon, ham mazaliroq

Qirg‘iziston poytaxtida faqat palov pishiriladigan bir qancha oshxona bor. Bu yerda taomni mayda porsiyalab emas, kilolab sotib olishga odatlanishgan.

Bishkek kafe va restoranlarida bir tovoq osh taxminan 250-300 somga tushadi, bu hozirgi kurs bo‘yicha 2,87-3,45 dollarga teng.

Qirg‘izistonning janubiy poytaxti, Farg‘ona vodiysining qoq yuragi bo‘lmish O‘sh shahrida bir oz arzonroq. Aytishlaricha, Qirg‘izistonda eng mazali palov ham shu yerda emish. O‘shning o‘rtacha narx segmentidagi istalgan oshxonasidan 200 som yoki 2,30 dollarga bir porsiya palov olib yeyish mumkin.

Demak, Qirg‘izistonda 10 dollar 3-4 porsiya palov sotib olishga yetadi. O‘zbekistondagi kabi, oshxonalar taom yoniga bepul choy va xo‘rishlar – salat va bo‘g‘irsoq qo‘shib beradi.

Mamlakat janubida to‘ylarda palovni maxsus taklif qilingan oshpazlar pishirishadi.

Shunaqa oshpazlardan biri – Botken viloyatilik Dilmurod so‘nggi yillarda palov masalliqlari qimmatlashgani yaqqol sezilayotganini aytadi.

“Oziq-ovqat mahsulotlari, tuzdan tortib go‘shtgacha 2-4 baravar oshdi. Men palovga 3-4 yil oldingi, ya’ni eski guruch solaman, shunda mazaliroq bo‘ladi. Ilgari uni kilosini 180 som (2,06 dollar) bahoda olgan bo‘lsam, hozir 400 som (4,57 dollar)ga chiqqan. Barcha masalliqlarni to‘ydan bir kun oldin tayyorlab qo‘yaman, chunki ertalab 8 da osh tayyor bo‘lishi uchun sahar 3-4 dan harakat qilish kerak. To‘y egalari bilan ro‘yxat tuzayotganda raqamlarni ko‘rib ayrimlarning sochi tikka bo‘lib ketyapti. Kichkina marosimlar 10-15 kilo guruch bilan ham o‘tadi, ammo to‘ylarga taxminan 100-120 kilo kerak”, deydi oshpaz.

Limonlar va Dushanbe palovi

Tojikiston poytaxtida palovning turfa xilini topasiz – o‘zbekistonlik oshpazlar pishiradigan toshkentcha palovdan tortib afg‘oniy palovgacha bor.

Ba’zi restoranlarda sizga ushbu taomning bodom solib pishirilgan “Dushanbe palovi” degan xilini taklif qilishadi. Aksar palov-hauslarda taomga qo‘shib limon bo‘lakchalari ham tortiladi.

Mamlakatning markaziy qismida palov uchun odatda yirik guruch navlarini ma’qul ko‘radilar va taomni ko‘pincha pista va zig‘ir moylari aralashmasida pishiradilar. Ayrim oshxonalarda palov yoniga kichkina kosalarda mol go‘shtli sho‘rva ham beriladi.

Dushanbeda palovning bir porsiyasi o‘rtacha 40-50 somoniy (3,67-4,58 dollar)ga tushadi, ya’ni 10 dollarga bu yerda 2-2,5 porsiya sotib olish mumkin.

Turkmanistonda qanaqa?

Ashxobod restoranlarining ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarida e’lon qilingan ma’lumotlarga tayanadigan bo‘lsak, Turkmaniston poytaxtida bir porsiya palov bahosi, ovqatlanish shoxobchasining toifasiga qarab, 15-30 manat (4,28-8,56 dollar)ni tashkil qiladi.

Mamlakat haqida ingliz va rus tillarida axborot tarqatuvchi Progres Online nashri 2020-yildan beri har yili mol go‘shti, guruch, yog‘, sabzi, piyoz va un narxlaridan kelib chiqib Palaw Index'ni hisoblamoqda. Un ham ro‘yxatga kiritilgani sababi shundaki, Turkmanistonda deyarli har bir taom milliy non mahsuloti – churek qo‘shib tanovul qilinadi.

O‘tgan yilning noyabrida nashr sabzi narxi keskin oshib, guruch esa, aksincha, ancha arzonlashgani haqida xabar qildi. Natijada Palaw Index 4 kishilik oilaga mo‘ljallangan katta porsiya 64,5 manat (yoki 18,41 dollar)ni tashkil etdi.

Ushbu ma’lumotlar voqelikka qanchalik uyg‘unligini bilmaymiz. Turkmaniston hanuz dunyoning eng yopiq mamlakatlaridan biri. Davlat iqtisodiyotning katta qismini nazorat qiladi, inflyatsiya darajasi va yashash minimumiga doir ma’lumotlarni e’lon qilmaydi, “iste’mol savatchasi” degan tushunchani qo‘llamaydi.

Jahon banki va Xalqaro valyuta fondi turkman hukumati taqdim etgan statistika ma’lumotlarini tahlillar uchun qabul qilmaydi. Xususan, XVF 2021-yilda bunaqa ma’lumotlardan voz kechgan.

Ozodlik radiosi turkman xizmatiga ko‘ra, mamlakatda bir necha yildan beri oziq-ovqat taqchilligi kuzatilmoqda. Yil boshida narx-navo keskin oshgan, ayrim viloyatlarda – 2-3 baravarga.

Palov – iqtisodiyot ko‘zgusi sifatida

Bitta taom narxi aholi farovonligining to‘laqonli indikatori bo‘la olmaydi, albatta. Qolaversa, yakuniy narxga boshqa qator omillar, masalan, energiya bahosi, ish haqlari miqdori, soliq rejimi va hokazolar ham ta’sir etadi.

Biroq, yig‘ilgan ma’lumotlarga qaraganda, bir xil summaga eng ko‘p palovni O‘zbekiston va Qirg‘izistonda sotib olish mumkin, oshxo‘rlik eng qimmat bo‘lgan mamlakatlar esa Qozog‘iston va Tojikiston bo‘lib chiqyapti (yopiq mamlakat bo‘lgani sababli, Turkmanistondagi ijtimoiy-iqtisodiy ko‘rsatkichlarni baholash imkoni bo‘lmadi).

“Palov indeksi” an’anaviy tarkibni hisobga oladi, unda qo‘shimchalar sifatida no‘xat va mayiz ham bo‘ladi. Shu bilan birga, Markaziy Osiyoning istalgan oshxonasida palovga bedana tuxumi, qazi, achchiq-chuchuk, behi, sarimsoq, do‘lma va boshqa narsalar qo‘shib berilishi mumkin.

Umuman, Numbeo servisiing yaqinda yangilangan ma’lumotiga ko‘ra, 2025-yilda Markaziy Osiyo shaharlaridan eng yuqori oziq-ovqat indeksi (oziq-ovqat mahsulotlari narxlari) qayd etilgani Olmaota bo‘lgan, keyingi o‘rinlarni esa Bishkek va Ostona egallagan. O‘zbekiston poytaxti Toshkentda oziq-ovqat yuqoridagi uch shaharga nisbatan arzonroq.

Xalqaro moliya tashkilotlari 2025-yilda mintaqa mamlakatlarida inflyatsiya notekis o‘sishini bashorat qilmoqda.

Osiyo taraqqiyot banki baholashicha, Qozog‘istonda aprelga borib inflyatsiya 6,3 foiz bo‘lishi mumkin va bu o‘tgan yilning shu davriga qiyosan salkam 2 foizga past. Qirg‘izistonda kutilayotgan inflyatsiyani bank +6,5 foiz deb baholamoqda, bu ham o‘tgan yilgidan bir foizga kam. Shuningdek, Ushbu ko‘rsatkich Tojikistonda – 6,5 foiz (2024-yilning aprelida 6,5 foiz bo‘lgan)ni, Turkmanistonda 8 foizni (o‘tgan yilgi bilan bir xil) tashkil etishi bashorat qilinmoqda. O‘zbekistonda esa inflyatsiya o‘tgan yilning aprel oyidagidan 0,5 foizga past – 10 foiz bo‘lishi taxmin qilingan.