Sobiq bojxonachi, siyosiy “hamyon” – Qirg‘izistonning eng qudratli va salbiy ma’nodagi mashhur mulozimlaridan biri.
Saylovlar, parlamentlar va prezidentlarni sotib olgani haqida mish-mishlar tarqalgan. Bu odam AQSH tomonidan sanksiya qilingan “korrupsioner amaldor”.
Kontrabanda va pul yuvishda aybdor deb topilgan, birinchi marta jurnalistlar tomonidan fosh qilingan, ammo sud zalidan ozod chiqib ketgan odam.
O‘tgan yili mamlakat rasmiy musulmon idorasining yangi qarorgohini qurib bitkazgan odam.
Noma’lum boylik orttirish qobiliyati tufayli "Rayim million" laqabini olgan.
26-mart kuni 52 yoshli Raimbek Matraimov Bokudan vataniga olib kelindi. U ozarbayjonlik qotillar yordamida prezident Sadir Japarov hukumati a’zolarini o‘ldirishga uringanlikda gumon qilinib, qidiruvga berilgan edi.
Qirg‘iziston Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi Raimbek Matraimov hibsga olinganini darhol tasdiqlamadi, biroq bu haqda «Ozodlik» radiosining qirg‘iz xizmati va bir qator boshqa ommaviy axborot vositalari hukumatdagi manbalarga tayanib xabar berdi.
Ammo Matraimovning parvoz paytida va Bishkekka qo‘nganidan so‘ng olingan fotosuratlari va videolari hukumatning niyati bu sobiq qadami yerdan uzilganni yer bilan yakson qilish ekanligini ko‘rsatib turibdi.
Bu safar u chinakamiga qamaladigan ko‘rinadi.
Bundan atigi uch kun oldin Xavfsizlik qo‘mitasi besh nafar Ozarbayjon fuqarosi qotillik rejasiga aloqadorlikda gumon qilinib, hibsga olingani haqida xabar bergan, shuningdek, hibsga olingan odamlar suratini e’lon qilgan edi.
Qo‘mita ta’kidlanganidek, fitna motivi Qirg‘iziston ma’muriyatini yo‘q qilish bo‘lgan, chunki ma’muriyat "butun postsovet makoniga ta’sir ko‘rsatadigan uyushgan jinoiy guruhlarga qarshi faol kurash siyosatini" olib bormoqda.
Matraimovning gumon qilinayotgan jinoiy guruh va uning Bokudagi bazasi bilan aloqalari tergov jarayonida aniqlanganini iddao qilib, Qo‘mita “Ozarbayjon tomoniga [Matraimovning hibsga olinishi haqida] xat yuborilganini” aytdi.
Turkiy Davlatlar Tashkilotiga a’zo bo‘lgan Qirg‘iziston kabi Ozarbayjon ham 26-mart kuni ish yuzasidan noaniq bayonot berib, to‘rt nafar Qirg‘iziston fuqarosi “shaxsi aniqlangan” va “sud idoralariga topshirilganini” ma’lum qildi.
Ozodlik radiosi qirg‘iz xizmati xabar berishicha, Matraimovni Qirg‘izistonga olib ketayotgani aytilayotgan samolyot o‘sha kuni kechqurun Bishkek aeroportiga yetib kelgan va u yerda bir necha yo‘lovchi furgonda olib ketilgan.
Ayni paytda, Kaktus Media xususiy axborot agentligi tomonidan e’lon qilingan videoklipda qurollangan huquq-tartibot idoralari xodimlari Matraimovning boshidan ushlab turganini ko‘rish mumkin.
Qulash
Qirg‘iziston rasmiylari Matraimovni hibsga olishga order bergani haqida ilk bor o‘tgan yil kuzida, qotillik fitnalari haqidagi xabarlar paydo bo‘lishidan avval e’lon qilingan edi.
Noyabr oyida Xavfsizlik qo‘mitasining nufuzli rahbari Qamchibek Tashiyev Matraimovning Qirg‘izistondagi mulki musodara qilinayotganini aytib, sobiq amaldorni yana bir taniqli shaxs, kriminal avtoritet Qamchibek Kolbayev bilan “jinoiy guruh tuzish”da ayblagan edi.
Tashiyevning ushbu izohidan bir necha hafta oldin Kolbayev Bishkek markazida kunduzi Xavfsizlik qo‘mitasi xodimlari tomonidan otib o‘ldirilgan va butun mamlakat bo‘ylab uyushgan jinoyatchilarga qarshi kampaniya boshlangan edi.
Qo‘lboyev ham, Matraimov ham AQSH sanksiyasiga tushgan: Matraimov 2020-yildan beri “Global Magnitskiy qonuni” bo‘yicha, Kolbayev esa 2012-yildan “Qonundagi o‘g‘ri” qonuni bo‘yicha.
Biroq ular yaqin vaqtgacha Qirg‘izistonda jazosiz qolishgan, buni Japarov va Tashiyev rejimining birinchi yilida ularning o‘ta ramziy ma’noda qamoq muddati o‘tagani ham ko‘rsatadi – bunday yumshoq munosabat ma’muriyatning boshqa raqiblariga nisbatan qo‘llanmagan.
Matraimov va Kolbayev o‘rtasidagi ishbilarmonlik aloqalari haqidagi mish-mishlari uzoq vaqtdan beri tarqalib kelayotgan edi.
Surishtiruvlarda Matraimov Qirg‘izistondan olib chiqib ketilgan millionlab dollar mablag‘ uchun “darvozabonlik” qilgan, Kolbayev esa uni himoya qilib kelgan.
Ammo, media-tahlilchi Asel Sooronboyeva Ozodlik radiosi qirg‘iz xizmatiga bergan intervyusida ta’kidlaganidek, surishtiruvlarda Matraimovning qilmishi fosh bo‘lishiga qaramay, u jazosiz qolavergan.
"Raimbek Matraimovning korrupsiyaga aloqadorligi haqidagi birinchi maqola, adashmasam, 2017-yilda e’lon qilingan edi. Faqat jurnalistlar va faollar uning javobgarlikka tortilishini talab qilishgan. Siyosatchilar o‘shanda u bilan yaxshi munosabatda edi", deydi u.
Bu da’voni Matraimov, Kolbayevning siyosiy yuqori doiralar bilan bilan erkin muloqot qilayotgani aks etgan video va fotosuratlar ham tasdiqlaydi.
2022-yilda keng tarqalgan fotosuratlardan birida ularning o‘g‘illari prezident Japarovning o‘g‘li Rustam va sobiq UFC yulduzi Xabib Nurmagomedov bilan suratga tushgan.
Ammo Japarov va Tashiyev 2020-yilda hokimiyatga kelganlaridan beri hokimiyatni qattiq markazlashtirmoqda, ya’ni bir vaqtlar Qirg‘iziston siyosiy sahnasini shakllantirgan parda orti brokerlarga joy qolmayapti.
