"Zarafshon" va "Samarkandskiy vestnik" gazetalari birlashgan tahririyatiga obuna, reklama va e’lonlardan tushgan pullar korxonalarga ustama foiz evaziga kredit sifatida yo‘naltirib kelingani ma’lum bo‘ldi.
1 - fevralda Iqtisodiy ishlar bo‘yicha Samarqand shahar sudi “Zarafshon” va “Samarkandskiy vestnik” gazetalari birlashgan tahririyati da’vo arizasini to‘liq qanoatlantirdi va uning foydasiga “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJ dan 1 mlrd 90 million so‘mlik qarzni undirish to‘g‘risida qaror qabul qildi.
“Zarafshon” va “Samarkandskiy vestnik” gazetalari bosh muharriri, Oliy Majlis Senati a’zosi Farmon Toshevning Ozodlikka bildirishicha, sud qarori bilan undirilayotgan pul “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJ ga 10 foizlik ustama evaziga berilgan edi.
Markaziy bank mas’ul xodimiga ko‘ra, O‘zbekistonda ustama foiz evaziga jismoniy yoki yuridik shaxslarga kredit ajratish huquqi bank, moliya-kredit tashkilotlaridan boshqalarga berilmagan.
Iqtisodiy ishlar bo‘yicha Samarqand shahar sudi sudyasi Islom Hamroqulov 1 - fevralda qabul qilgan qarorga binoan, “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJ “Zarafshon” va “Samarkandskiy vestnik” gazetalari birlashgan tahririyatiga 1 mlrd 90 million so‘m qarzni hamda davlat boji sifatida to‘langan 22 mln so‘mni qaytarib berishi lozim.
Sud majlisida ishtirok etgan mahalliy bloger Mirzo Subhonovdan olingan bu xabarni tilga olingan ikki gazeta bosh muharriri, senator Farmon Toshev tasdiqladi.
Gazeta nega qarz bergan edi?
Ozodlikka ma’lum bo‘lishicha, “Zarafshon” va “Samarkandskiy vestnik” gazetalari bosh muharriri Farmon Toshev 2018 va 2019 - yillar davomida “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJga (rahbari Farrux Toshev) yillik 10% ustama to‘lash sharti bilan jami 1,5 mlrd so‘m qarz bergan.
Qarzning kichik qismini “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJ qaytargan, biroq katta qismi - salkam 1 mlrd 90 mln. so‘mlik asosiy qarz va foiz qismi gazeta tahririyatiga qaytarilmagan.
Javobgar “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJ direktori o‘rinbosari Bahriddin Ibragimov sudga bergan ko‘rsatmasida qarzning o‘z vaqtida qaytarilmaganini korxonasi pandemiya sharoitida og‘ir moliyaviy qiyinchiliklarni boshidan kechirayotgani bilan izohlagan.
“Jamiyatimizning asosiy faoliyati xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lib, pandemiya sabab yangi qurilgan uch yulduzli mehmonxonamiz va zamonaviy ko‘ngilochar dam olish akvaparkimiz faoliyati to‘xtab qolgan. Shu sabab qarzdorlikni o‘z vaqtida so‘ndira olmayapmiz. Lekin shunga qaramasdan ham bugungacha tahririyatga ja’mi 222,0 mln so‘mlik foiz pullarini to‘lab kelganmiz”, – degan sudda “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJ vakili.
Ikki yuridik shaxs o‘rtasidagi bahsmi bu yoki...
Xo‘jalik yurituvchi ikki yuridik shaxs o‘rtasidagi bu oldi-berdi, bir qarashda, tabiiy ko‘rinadi. Boz ustiga ish sudda ko‘rildi, haqdor haqi qarzdordan undiriladigan bo‘ldi.
Biroq mahalliy bloger Mirzo Subhonovga ko‘ra, puli qarzga berib yuborilgan ikki gazeta jurnalistlarining bu ishdan xabari bo‘lmagan.
“Tahririyatning milliardlab pullarini biron bir garovsiz xususiy shirkatlarga berib yuborish holatidan taajjubdamiz. Ushbu mablag‘larni aslida gazetani rivojlantirish va jurnalistlar ish haqini oshirishga sarflansa maqsadga muvofiq bo‘lar edi, chunki ushbu pullarni jalb qilishga oddiy jurnalistlarning ham mehnati singan”, degan jurnalistlardan biri.
Senator nima dedi?
Ozodlik sud ishi va jurnalistlarining iddaolari yuzasidan fikr bildirishini so‘rab, “Zarafshon” va “Samarkandskiy vestnik” gazetalari bosh muharriri, Oliy Majlis Senati a’zosi Farmon Toshev bilan bog‘landi.
Senator Toshev 1 - fevralda sud qarori chiqqanini, “Dobusiya Samarqand Aqualand” MChJ ga 10 foiz ustama evaziga qarz berganini, pul tahririyatniki ekanligini tasdiqladi.
“Dobusiya Samarqand Aqualand”ga biz bir necha marta qarz berganmiz. Bundan tashqari yana to‘rt-beshta tashkilot bilan shunday oldi-berdi qilganmiz. Boshqa gazetalar, boshqa tashkilotlargayam yordam berganmiz. Qarz oldi-berdi qilishga haqimiz bor. Bu haqda Nizomimizda yozilgan. Qarz foizi hisobidan 4-5 ta shtatimizni to‘g‘rilab turamiz. Bir yilda reklamadan 1 milliarddan ortiq pul tushadi. Shundan foydalanamiz”, dedi senator-muharrir Farmon Toshev. Senator Toshev tilga olgan gazeta Nizomini Ozodlik muxbiri ko‘rmadi.
Farmon Toshevning aytishicha, pul tahririyatga obunadan, reklamadan, e’lonlardan tushadi. "MChJ sifatida faoliyat ko‘rsatadigan gazeta tushgan pullarni o‘z ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirishga, tirajni oshirishga, xodimlar maoshiga sarflaydi", dedi Toshev.
Senator Ozodlik bilan suhbatda “Zarafshon” va “Samarkandskiy vestnik” gazetalari birlashgan tahririyatini “mas’uliyati cheklangan jamiyat – MChJ”, deb atadi. Biroq Ozodlikda mavjud hujjatda tahririyat MChJ emas, Davlat unitar korxonasi ekanligi aytilgan.
Mahalliy bloger Mirzo Subhonovning aniqlashicha, gazeta tahririyati ushbu qarzlarni tashkilot ta’sischisi bo‘lgan Samarqand viloyat hokimligi bilan kelishmagan.
Senator Farmon Toshev tahririyat puli nega aynan Farrux Toshevga berilganini mana bunday izohladi:
“Farrux Toshev bilan familiyadoshmiz xolos. Familiyamiz bir xil bo‘lgani uchun odamlar bu yerda korrupsion unsur bor deb o‘ylagan. Uning menga aloqasi yo‘q. Axir pul so‘rab kelgan odam mening familiyadoshim bo‘lsa, mening aybimmi bu?!”
Senator “Dobusiya Samarqand Aqualand” va boshqa “4-5 ta tashkilot” qarzni bankdan emas, undan olishini ustama foiz banknikidan pastligi bilan izohladi. Qarzning garovsiz berilganini esa, pul so‘rovchini obdon o‘rganib, keyin berishi bilan tushuntirdi.
Bosh muharrir Farmon Toshevning iddao qilishicha, u boshqarayotgan “Zarafshon” va “Samarkandskiy vestnik” gazetalari jurnalistlari boshqa viloyatlardagi jurnalistlarga nisbatan yaxshi oylik oladi, ular boshqa imtiyolardan ham foydalanadi:
“38 xodimim bor. Har yili ularga yil boshida 100-200 mln. so‘m miqdorida foizsiz kredit ajratamiz. Har biri yiliga 10 milliongacha oladi va maoshidan qaytaradi. Jurnalistlarimiz oyligi boshqa viloyatlardagiga qaraganda yaxshiroq: 4 milliondan kam emas. Bundan tashqari 13- maosh olishadi. Bepul ovqat bilan ta’minlanadi. Farroshlarimiz oyligi ham manaman degan tashkilotlarnikidan kam emas”.
Bank emas tashkilotlar ustama foiz evaziga kredit ajratishi mumkinmi?
Ozodlikning bu savoliga O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki matbuot xizmati mulozimi bunday javob berdi:
"Moliyaviy kreditlar ajratish huquqi banklar va mikrokredit tashkilotlarigagina berilgan. Boshqa barcha yuridik shaxslarning bunday faoliyat bilan shug‘ullanish huquqi yo‘q".
O‘zbekistonda banklar faoliyati “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonun bilan tartibga solinadi.
O‘zbekiston Respublikasi prezidenti 2019 - yilning 5 - noyabrida imzolagan qonun bilan “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonunning yangi tahriri kuchga kirgan.
Mazkur hujjatning 5- moddasiga binoan “kreditlarni ularning qaytarilishi, foizliligi va muddatliligi sharti bilan o‘z nomidan o‘zining mablag‘lari hamda jalb etilgan mablag‘lar hisobidan berish” banklar amalga oshiradigan operatsiyalaridan biridir.
