AQSH prezidenti Donald Tramp va Xitoy rahbari Si Szinpin bir-birlariga qarshi yangi bojlarni e’lon qilgani sababli savdo urushi yangidan boshlandi. Ammo so‘nggi sparringdan farqli o‘laroq, Pekin Vashington bilan bu urushga avvalgidan yaxshiroq tayyor ko‘rinadi.
AQSH prezidenti Donald Tramp va Xitoy rahbari Si Szinpin uzoq muddatli oqibatlarga olib kelishi mumkin bo‘lgan og‘ir bojlar joriy qilishi bilan yangi savdo urushi dastlabki o‘qlari otildi.
Bu bojlar Trampning Oq uydagi birinchi muddati davomida yuz bergan ikki yillik savdo ziddiyatining qayta tiklanishi bo‘lib, ular yana Xitoyga iqtisodiy og‘riq keltirishi mumkin.
Ammo Pekin va Vashington o‘rtasidagi jangning birinchi epizodidan farqli o‘laroq, Si hozir ikkinchi savdo urushiga ko‘proq kartalar bilan kiradi. Bu Xitoy uchun yangi imkoniyatlar ochishi mumkin, chunki u global maydonda Qo‘shma Shtatlarga qarshi borishga tayyor.
Ushbu afzalliklardan samarali foydalanish uchun Pekin, avvalo, qayta boshlangan savdo urushining jiddiy qiyinchiliklarini yengib o‘tishi kerak. Iqtisodiy o‘sish sekinlashishi bilan kurashayotgan mamlakat uchun bu ortiqcha boshog‘riq.
Xitoy iqtisodiyoti ishlab chiqarish va eksport qilish bilan bog‘liq bo‘lib, Qo‘shma Shtatlar uning eng yirik savdo sherigidir. AQSHning 4-fevraldan kuchga kirgan 10 foizlik bojlari Xitoy iqtisodiyotiga zarar yetkazadi va AQSHning sobiq prezidenti Jo Bayden va Tramp birinchi muddatida kiritgan yig‘imlarga qo‘shimcha bo‘ladi.
Ammo Si Tramp bilan so‘nggi to‘qnashuvga qaraganda yaxshiroq qurollangan.
Pekin 10-fevraldan kuchga kiradigan o‘z tariflari bilan javob qaytarishga qodir ekaniga ishonmoqda. Ular orasida Xitoyning AQSH ko‘miri va suyultirilgan gazi uchun 15 foizlik yig‘imlari, shuningdek, xom neft, qishloq xo‘jaligi uskunalari va ba’zi avtomobillar uchun 10 foizlik tariflar bor.
Strategik jihatdan, Pekin AQSH sanoati uchun zarur bo‘lgan muhim materiallarga qaratilgan tariflar bilan javob qaytardi, Xitoy asosan global ta’minotni nazorat qiladi. Ular orasida volfram, tellur, ruteniy va molibden kabi muhim minerallar bor, ular ba’zi batareyalar va boshqa yuqori texnologiyali mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun zarur.
Bu 2024-yil dekabr oyida Xitoyning ba’zi yarimo‘tkazgichlar ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan surma va galliy kabi minerallarni Qo‘shma Shtatlarga eksport qilishni taqiqlaganidan keyin sodir bo‘ldi.
Bu Pekin ham, Vashington ham global texnologiyalar ustida tobora chuqurlashib borayotgan raqobatga tushib qolgan bir paytda sodir bo‘lmoqda. Qo‘shma Shtatlar hozircha oldinda, AQSHda loyihalangan va Tayvanda ishlab chiqarilayotgan ilg‘or yarimo‘tkazgichlar bor.
Xitoyning o‘z texnologik ambitsiyalari bor. Tramp va Baydenning ittifoqdosh davlatlarni yangi avlod telekommunikatsiya tarmoqlari uchun Xitoy uskunalarini rad etishga va ba’zi mikrosxemalarni eksport qilishni taqiqlashga undashi Xitoy uchun ancha qiyinchiliklar keltirdi.
Bu choralar qisman boshqa davlatlar bilan muvofiqlashtirilgan harakatlar natijasi endi. Ammo Tramp hozir o‘sha ittifoqchilarning ayrimlariga tahdid qilmoqda. Bu esa Si uchun yangi imkoniyat ochadi.
Tramp Kanada va Meksikaga nisbatan bojlarni bir oyga ortga surgan bo‘lsa-da, Yevropa Ittifoqiga nisbatan ham shunday choralar ko‘rishini aytgan. E’londan so‘ng, Yevropa Ittifoqi tashqi siyosat idorasi rahbari Kaya Kallas Bryussel va Vashington o‘rtasidagi ziddiyatdan "chetda turib Xitoy kulayotgan"ini aytdi.
Ilgari Xitoyga nisbatan keskinroq munosabatda bo‘lgan Yevrokomissiya rahbari Ursula fon der Lyayen yaqinda "Xitoy bilan munosabatlarimizni faollashtirish va chuqurlashtirish, iloji bo‘lsa, savdo va sarmoyaviy aloqalarimizni kengaytirish imkoniyati" haqida gapirdi.
Xuddi shunday imkoniyatlar Si uchun dunyoning boshqa joylarida ham paydo bo‘lishi mumkin.
Ayni paytda, bu bojlar Tramp va Si o‘rtasida keyingi muzokaralar va ehtimoliy kelishuv uchun zamin yaratadi.
Xitoy hali ham AQSH texnologiyalariga muhtoj va mamlakatdagi iqtisodiy og‘riqlar Si uchun yangi bosim yaratishi mumkin. So‘nggi AQSH bojlari, birinchi navbatda, Pekin Qo‘shma Shtatlarga noqonuniy giyohvand moddalar oqimini to‘xtatmagani uchun joriy etildi. Yana Tramp TikTok'ning yarmi Amerika kompaniyasiga tegishli bo‘lishi kerak demoqda.
Oq uyning ta’kidlashicha, ikki yetakchi shu hafta oxirigacha gaplashishni rejalashtirayotgani yo‘q, biroq Tramp muzokaralar uchun ochiqligini bildirgan va, ma’lumotlarga ko‘ra, 100 kuni ichida Xitoyga tashrif buyurishni istayotganini aytgan.
