тел: +420 2 2112 3389 моб: +420 724 174 909 skype:sarvarusmon64
Июн ойидаги қирғинда яқинлари ўлдирилганлар¸ уйи куйганлар¸ мол-мулки таланганлар; "зачистка"лар дастидан ҳақлари топталаëтган Ўш шаҳри ва вилояти аҳли учун бугун шаҳарнинг Гагарин кўчасида очилган ҳамжамият ўзига хос марказга айланиб бормоқда.
Ўш томон йўлга чиққан Озодлик мухбири жанубга учадиган учоқни пойлаб¸ Қирғизистон пойтахтидаги ҳаëт маромини бир неча соатга бўлса-да¸ кузатишга улгурди. Бу кузатишдан туғилган сурат ва кечинмалар бугун мамлакат жануби учун ëтдек бўлиб қолган манзарани зоҳир қилди.
Ўш ва Жалолободдан ҳар куни келаётган хабарларга қараганда, ўзбекларнинг бугунги энг асосий муаммоси милиция ходимлари ва ҳарбийлар зўравонлиги қурбонига айланиб қолишдан сақланиш муаммосидир.
Қирғиз милицияси ва ҳарбийлари Ўшда вазиятни мутлақ қўлдан чиқарган ёки уни назорат қилишни истамаяпти ёхуд миллатчилар оломонига ҳомийлик қилмоқда. Ўтган ҳафтада шаҳарнинг маъмурий марказида рўй берган зўравонликлар тафсилотидан мана шундай хулоса чиқариш мумкин.
9 июл куни Ўшдаги мустақил "ЎшТВ" телекомпаниясида ҳуқуқ-тартибот органлари ходимлари тинтув ўтказди. Уч кун олдин қайта эфирга чиқа бошлаган мазкур телекампания раҳбари санкциясиз ўтказилган бу тинтув чоғида олиб кетилган дискларнинг қайтарилишини кутмоқда.
"Зачистка"лар ўқ отган, ўлдирган, вайрон қилган қирғиз йигитлари яшайдиган ҳудудларда ҳам ўтказилиши керак". Бу гапларни Ўш ва Жалолободга шахсан президент Ўтунбаеванинг топшириғи билан сафар қилган Қирғизистон Омбудсмани Турсунбек Ақун айтди.
Ўш ва жалолободлик ўзбекларнинг бозорлардаги "точка"ларидан тортиб ошхонаю заводигача ўзларини "Қирғизистоннинг ягона эгалари", деб билаётганлар томонидан тортиб олиняпти. Маъмурларнинг бу талончиликдан хабари бору лекин бу хабардорликдан самара кўринмаяпти.
Ўш шаҳрига туташ Наримон қишлоғида қўлга олиниб, ҳибсда сақланаётган ўзбек йигитлар сони 6 июл куни камида 43 кишига етди. Шу куни Ўшдан 25 чақирим шимолда жойлашган Қорасув шаҳридаги икки жоме масжидида ҳам "зачистка" ўтказилди. Бу икки масжиддан бирини қорасувликлар "Устоз Алоуддин Мансурнинг масжиди", деб атайди.
Бошларига тушган кўргиликлар қанчалик даҳшатли бўлмасин¸ ўшлик ва жалолободлик ўзбекларнинг мутлақ кўпчилиги¸ ватанни ташлаб кетмоқчи эмас. Айни пайтда бу хулосанинг аксини ифодаловчи фикрлар ҳам пайдо бўлмоқда.
Қирғизистонлик ўзбек фазогири Солижон Шарипов 1 июл куни Ўшда бўлиб шаҳардаги бир қатор мавзелар аҳли билан учрашди. Ўшнинг қадимий Мажримтол маҳалласи аҳли уйлари ўрнидаги култепаларни бир четга суриб вақтинчалик бошпана – чодирларни ўрната бошлади.
Ўшлик ўзбек аёл Қорасув бозорига бориб, савдо қилиб қайтди. Амир Темур ва Турон шаҳарчаларида "зачистка" ўтказилди. Ўзбек маҳалласида бир оила ўғил уйлантирди. Ўшликлар юзлаб ўзбек йигитларнинг милиция бошқармаси ертўласида сақланаётгани, қийноққа солинаётгани тўғрисида айтмоқда.
25 июн куни Қирғизистон республикаси муваққат ҳукумати Ўш ва Жалолобод шаҳарларини қайта тиклаш дирекциясини таъсис этди ва унинг раҳбари этиб Ўш вилоятининг собиқ губернатори Жанторо Сативалдиевни тайинлади. Янги мулозим¸ уч кун ичида қилган иши бўйича Озодликка ҳисоб берди.
"Қирғизистон жанубида Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ходимлари тартибсизликлар давомида ёнғиндан зарар кўрганларни "уйим тасодифан куйиб кетди", деб ариза ёзишга мажбур қилмоқда". Таниқли ҳуқуқ фаоли Азиза Абдурасулова тарқатган бу хабарни Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг масъул ходими кескин рад этди.
"Қирғизистон жанубида 11 июнга ўтар кечаси бошланиб 15 июнгача давом этган қонли воқеалар давомида Ўш шаҳри ва вилоятидаги ўзбек мактабларидан 33 тасига ўт қўйилди". Бу маълумот 27 июн куни Ўтиш даври президенти Роза Ўтунбаева билан Ўшда бўлиб ўтган учрашувда эълон қилинди.
Бош қароргоҳи Нью-Йоркда жойлашган Журналистларни ҳимоя қилиш қўмитаси (CPJ) Қирғизистон жанубидаги зўравонликлардан, хусусан маҳаллий журналистларга расмийлар томонидан босим ўтказилаётганидан чуқур ташвиш билдирди.
Ўшликлар шаҳарда ортда қолган тун тинч ўтганини билдирмоқдалар. Айни пайтда шаҳар маҳаллаларида амалиёт ўтказаётган қирғиз ҳарбийлари ўшлик ўзбекларни ҳақорат қилаётгани ва миллий ғурурини топтаётгани, миллатчилик қилаётгани ҳақида хабарлар бор.
Ўш фожиаси бошланганига роппа-роса 7 кун бўлди. Шаҳар четида яшайдиганларнинг айтишича, биринчи ўқ овозлари 10 июндан 11 июнга ўтар кечаси шаҳар томондан эшитилди. Қирғиндан бир ҳафта ўтиб фурқатликлар нима бўлганини аниқроқ тасвирламоқда.
15 июн куни Ўшнинг Ўн адирида яна камида 4 киши ўлдирилди. Бу ҳақдаги хабарни Озодлик Ўн адир шаҳарчаси маъмурий ҳудудий кенгаши раисидан олди. Шундай қилиб, норасмий манбаларнинг даъво қилишича, Ўш ва Жалолободда ўлдирилганлар сони 2608 нафарга етди.
Ўшнинг аксар аҳолиси ўзбеклар бўлган маҳаллаларида тўрт девордан бошқа ҳеч нарса қолмаган бўлса-да¸ бу маҳаллалар ҳамон қуролли гуруҳлар¸ снайперлар қуршовида қолмоқда. Ҳукумат қўшинларининг бу қирғин ва ëнғинга томошабин бўлиб тургани айтилмоқда.
Қирғизистон Ўзбек миллий-маданий маркази Ўзбекистон республикаси президенти Ислом Каримовга очиқ хат билан мурожаат қилди. "Қирғизистон жанубида ўзбек халқининг қирилишини тўхтатиш ва вазиятни барқарорлаштиришга имкон қадар кўмак кўрсатишингизни сўраймиз".
Давомини ўқинг