Расман тасдиқланган маълумотга кўра¸ Ўзбекистон мустақиллик тарихида биринчи бор Миллий университетнинг 3-4 курс талабалари ва магистрантлари бу йил Жиззах вилоятига ëппасига пахтага чиқарилади. Халқаро меҳнат ташкилоти Ўзбекистондаги мажбурий меҳнат вазиятини мониторинг қилишга ҳозирланаëтган айни кунларда¸ мамлакат бўйлаб маҳалла фаоллари уйма-уй юриб¸ одамлардан пахтага “кўнгилли”тарзда чиқиши ҳақида тилхат ëздирмоқда¸ қўл қўймаганларни пенсия ва нафақаларнинг қирқилишидан огоҳлантирмоқда.
Миллий университет ҳам миллат тақдирига шерик
“Куни-кеча Миллий университетнинг 3-4 курс ўғил болалари, магистратура талабаларини ёппасига пахтага олиб чиқишга тайёргарлик бошланди. Отрядлар, штаб тузилган. Уларнинг вакиллари жой ҳозирлаш учун Жиззах вилоятига жўнаб кетган. Домлалар бу йил пахта ҳар йилгидан қаттиқ бўлишини айтаяпти.
Бу миллий университетнинг янги тарихида ҳали бўлмаган ҳодиса. Илгари фақат армеецлар, яъни армияда хизмат қилгани учун ўқишга имтиёзли кирган талабалар олиб чиқилган. Бу йил улардан ташқари бошқа ўғил болалар ҳам олиб кетилади.”
Озодликка юборилган бу маълумотни Миллий университетдаги аксар факультет расмийлари тасдиқлади.
“Бизга Вазирлар Маҳкамасидан махсус йўриқнома келди¸ шунга кўра тайëргарлик кетаяпти. Бу йил ҳамма юқори курслар¸ магистратура талабалари кетади. Бизга Жиззах¸ Даштобод берилган экан¸ шахсан деканимиз шуғулланаяпти”¸ деди Озодлик билан микрофонсиз суҳбатда Миллий университет расмийларидан бири.
Пахтага чиқмаганларга пенсия ва нафақа йўқ
- Бахмал туманида маҳаллақўмлар хўжалигидан кимдир пахтага бормаганлар 150 минг сўм¸ кейинги ойдан 300 минг сўм бериши керак¸ деб уйма-уй юрипти. Пахтага одам чиқармасанг¸ нафақа¸ пенсияни ўчиртираман¸ деб дўқ қилаяпти. Бизнинг томонлар табиий газдан узилганига йиллар бўлади. Кунимиз пропанга қолган¸ уни оламиз деб райгазга борсак¸ маҳалладан справка олиб кел дейди. Маҳалла эса¸ пахтага одам чиқарсанг¸ кейин справка бераман¸ дейди. Бизнинг уйда отам паралич¸ укаларим ҳаммаси мактабда¸ битта мен таксичилик қилиб¸ рўзғор ўтказаяпмиз. Чиқмасанг¸ газ ҳам¸ отангга инвалидлик нафақаси ҳам йўқ¸ деяпти¸ дейди бахмаллик суҳбатдош.
Бахмаллик суҳбатдошга кўра¸ пахтага бориш Мирзачўлга икки ой чўлда оғир шароитда саҳардан қош қорагунга қадар сувтекинга меҳнат қилиш деганидир:
- Шароит дейилаëтган жой¸ аслида молхона. Борганлар каналаб¸ битлаб келади. Ичимлик сув¸ туалет деган нарсаларни кўрсангиз қўрқиб кетасиз. Овқат деб бир нарса беришади¸ пулини терган пахтангиздан чегириб қолади. Икки ой итдек ишлаб¸ охирда еган овқатингизга қарздорга чиқарилиб¸ қайтиб келасиз. Кейин маҳалла раиси пахтадан қарзсан¸ фалон пул тўлайсан¸ деб жанжал қилади. Шунинг учун бораман деган одамнинг ўзи йўқ¸ дейди жиззахлик суҳбатдош.
“Оиласидан Россияда ишлаб юрганлар борларга пахта солиғи янада оғирроқ – улар камида 4 одамни пахтага чиқариш учун пул бериши керак”¸ деб қўшиб қўяди суҳбатдош.
Озодликка келаëтган маълумотларга кўра¸ айни кунларда бутун Ўзбекистон бўйлаб пахтага оммавий сафарбарлик бошланган ва вилоятларда ëппасига ҳар бир хўжаликдан тилхат олинмоқда.
“Ҳозирда бу каби тилхат ва варақалар тарқатиш бутун Сирдарë вилояти туман ва шаҳарларида кенг йўлга қўйилмоқда. Уларни тарқатиш ва аҳолини пахтага чиқариш учун тушунтириш ишлари олиб бориш учун халқ таълими соҳаси ходимлари жалб этилган. Ўқитувчилар¸ маҳалла қўмитаси¸ “Нуроний” жамияти¸ “Камолот” ëшлар ҳаракати вакиллари ўзларига бириктирилган хонадонларга кириб¸ аҳолини пахта рўйхатига олиб¸ пахтага чиқишга рози ëки рози эмаслиги тўғрисидаги ҳужжатга имзо қўйдириб олишмоқда.
Бу ҳужжатга хонадон эгаси ва оила аъзоларининг исми-шарифи¸ паспорт маълумотлари ва пахта теримида қатнашишга розилигини тасдиқлаш учунимзоси туширилмоқда.
Ўқитувчилар бу ҳужжатларни маҳаллақўмларга¸ улар эса¸ ҳокимликларга топширмоқда. Бу йил йиғимнинг ҳаво айниши эрта кузатилаëтгани учун вақтлироқ бошланиши ва ўтган йиллардагидан ҳам қаттиқроқ бўлиши кутилаяпти¸ дейилади Озодликка айни кунларда тўлдирилаëтган тилхат нусхаси билан бирга юборилган мактубда.
"Ўзбекистонда болалар меҳнати муаммоси йўқ"¸ деб хулоса қилган Халқаро меҳнат ташкилоти энди мажбурий меҳнат аҳволини кузатади
Ўзбекистон ҳукумати кучли халқаро босимлар ортидан 18 га ëшга тўлмаган болаларни оммавий тарзда пахта теримига ҳайдаш сиëсатидан воз кечишга мажбур қолгани ортидан¸ пахта юки умумаҳоли¸ биринчи галда эса¸ бюджетдан ойлик олувчилар¸ ижтимоий муҳофазага муҳтожлар елкасига юкланди.
Оқибатда¸ кейинги икки йил давомида мамлакат бўйлаб катталарни мажбурий меҳнатга жалб этиш мисли кўрилмаган кўлам касб этди ва халқаро тизимлар диққатига тушмай қолмади.
Ўзбекистон ҳукуматининг болалар меҳнатига барҳам бериш одимларини олқишлаëтган халқаро ташкилотлар¸ хусусан¸ БМТ қошидаги Халқаро меҳнат ташкилоти¸ Тошкент ҳукуматини катталарни пахта теришга мажбурлашни тўхтатишга чақирмоқда.
Мамлакатда мажбурий меҳнат йўқлиги¸ катталар ўз истаги¸ ватанпарварлик туйғуси турткисида пахта теримига кўнгилли тарзда чиқаëтганини иддао қилаëтган Тошкент¸ ҳуқуқ фаоли Умида Ниëзованинг айтишича¸ Халқаро меҳнат ташкилоти вакилларини бу йил мамлакатда мониторинг ўтказишга таклиф қилган:
- Бу йил Халқаро меҳнат ташкилоти Ўзбекистон ҳукумати билан келишиб¸ мажбурий меҳнат бўйича мониторинг ўтказишади. Мониторинг ўтказиш услубига кўра¸ 10 та группа ташкил қилинади. Унинг таркибига¸ битта халқаро эксперт¸ иккита ўзбек мулозими¸ адашмасам Меҳнат вазирлиги вакиллари кириритлади ва улар бутун Ўзбекистон бўйлаб сафар қилиб¸ одамлар билан учрашади. Энди сиз бир тасаввур қилиб кўринг¸ пахта тераëтган одамнинг ëнига бориб¸ “Сизни биров мажбурлаб пахтага чиқардими?”деб сўраса¸ иккита мулозим олдида ким “Ҳа” деб жавоб беради бугунги Ўзбекистон шароитида? Халқаро меҳнат ташкилоти шу оддий нарсани тушунмаяпти¸ ëки тушунишни истамаяпти¸ дейди йиллардан бери пахта мавсумидаги болалар ва катталарни мажбурий меҳнатга жалб қилиш вазиятини мустақил тарзда кузатиб келаëтган ҳуқуқ фаоли Умида Ниëзова.
Ҳуқуқ фаоли¸ қолаверса¸ мустақил мутахассислар¸ Ўзбекистон ҳукумати пахтачиликни фундаментал тарзда ислоҳ қилиб¸ фермернинг пахтачиликдан манфаатдорлигини оширмаса¸ мамлакат бюджетига 1 миллиард доллар тушум олиб кираëтгани айтиладиган пахтани маъмурий босим билан мажбурий меҳнат эвазига тердириш тўхтамаслигини айтиб келмоқда.
Ҳозирча Ўзбекистон ҳукуматининг пахтачиликни модернизация қилиш даъвоси билан Жаҳон банки каби халқаро молия тизимларидан олиб келаëтган юзлаб миллион долларлик қарзларни нима мақсадда сарфлагани қоронғулигича қолмоқда.
