Анастасия Хулей 99 ёшда ва 80 йил олдин Освенцимда бошидан кечирган азоб-уқубатларини аниқ эслайди.
"Биздан фақат тери ва суяк қолган эди. Биз ўлиб, қайта тирилган ерости дунёси одамлари эдик," дейди у "Озодлик" радиоси украин хизмати билан суҳбатда.
Хулей Иккинчи жаҳон уруши пайтида Германияда мажбурий меҳнатдан қочганидан сўнг машъум нацистлар концлагерига олиб кетилган.
Беш йил олдин у Совет қўшинлари томонидан озод этилганини нишонлаш учун у ердаги хотира маросимида иштирок этган эди. Бу йил у сафарга бораётган омон қолганларнинг тобора камайиб бораётган гуруҳи орасида эмас.
Кўпчилиги болалигида мол ташийдиган вагонларда Освенцимга олиб кетилган эди. Ҳозир 80-90 ёшлардаги бу инсонлар озодликнинг энг таъсирли онларидан бирини нишонлаш учун тўпланмоқда.
Нацистлар Германияси 1940-1945 йилларда Освенцимда 1,1 миллионга яқин эркак, аёл ва болани қатл этган. Уларнинг қарийб 1 миллиони яҳудийлар эди. Бошқа қурбонлар орасида лўлилар, сиёсий маҳбуслар ва совет ҳарбий асирлари бор эди.
Бу йил 50 га яқин омон қолган киши Освенцимга боради. Ҳар доимгидек, уларга монархлар, сиёсатчилар ва дипломатлар ҳам қўшилади.
Кўп жиҳатдан йиллик хотира маросимлари анъанавий тарзда ўтказилади: яҳудийларнинг марҳумлар учун дуоси – Каддиш ўқилади; қурбонлар тантанали равишда ёдга олинади ва "Бошқа ҳеч қачон" ибораси такрорланади.
Бироқ, хотира маросими замонавий воқеалар нуқтаи назаридан ҳам ўтказилади.
Лагерь совет аскарлари томонидан озод этилган бўлса-да, Россия президенти Владимир Путин 2022 йилда Украинага кенг кўламли босқинни бошлаганидан бери тадбир учун таклиф этилмаяпти.
"Биз қурбонларни эслаймиз, лекин озодликни ҳам нишонлаймиз," деди Аушвиц музейи раҳбари Пётр Цивинский AFP хабарига кўра. "Эркинлик қадрини тушунмайдиган Россиянинг иштирокини тасаввур қилиш қийин."
Исроил таълим вазири Йоав Киш бошчилигидаги катта делегация билан ташриф буюрмоқда. Илгари бош вазир Бинямин Нетаняхунинг эҳтимолий иштироки ҳақида баҳслар бўлган эди.
Освенцим Польшада жойлашган бўлиб, мамлакат Халқаро жиноят суди (ХЖС)нинг аъзоси ҳисобланади. Суд эса Нетаняхуга қарши Ғазо секторидаги ҳарбий жиноятлар ва инсониятга қарши жиноятлар учун қамоққа олиш ордери чиқарган.
Польша расмийлари Нетаняху келса, қамоққа олинмаслигини таъкидлашган, аммо у барибир келмаслигини айтган.
Маросим ҳар доим антисемитизм ҳақида ўйлаш учун имконият беради. Бу йил БМТнинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили Волкер Турк антисемитизм "кенг тарқалган" эканлигини таъкидлади.
24 январдаги баёнотида у "яҳудийлар тобора кучайиб бораётган қўрқитиш, таҳдидлар ва жисмоний зўравонликка дуч келишмоқда," деди.
Июль ойида Европа Иттифоқи 13 аъзо давлатдаги яҳудийлар ўртасида ўтказилган сўров натижаларини эълон қилди. Унда аниқланишича, сўралганларнинг 80 фоизи антисемитизм кучайганини ҳис қилган ва АҚШ ҳамда Европа Иттифоқи томонидан террорчи ташкилот деб эътироф этилган ҲАМАСнинг 2023 йил октябрь ойида Исроилга ҳужумидан кейин антисемитик ҳодисалар кўпайганини таъкидлаган.
Аввалги Нетаняху хотира маросимларида сиёсатчилар нутқ сўзларди. Бу йил ундай бўлмайди. Бу омон қолганлар муҳим роль ўйнаши мумкин бўлган сўнгги юбилей бўлиши мумкин ва асосий эътибор уларга қаратилган.
Хулей хотиралар бутун умри давомида уни таъқиб қилганини айтади. Шунга қарамай, у аччиқланмаганини таъкидлайди.
"Юрагимга, қалбимга қаранг, унда қасос олиш истагини ёки немисларга нисбатан нафратни топмайсиз," дейди у.
Форум