Қирғизистонда алимент ундиришнинг янги механизми таклиф қилинмоқда. Эркак ўз болаларини боқишни истамас экан, бунга унинг қариндошларини мажбур қилиш керак, деб ҳисоблайди депутат Достон Бекешов. Унинг айтишича, бу ерда гап оилавий кафиллик ҳақида бормоқда, яъни эр алимент тўлашдан бўйин товлаган тақдирда бу мажбуриятни унинг оиласи ўз зиммасига олади.
Настояшчее время телеканали ҳуқуқ фаоллари ҳамда собиқ эрининг ўз фарзандлари учун масъулият ҳис қилишига йиллардир эриша олмай келаётган ёлғиз оналар билан ушбу ғоя ҳақида сўзлашди.
“Уйдан кетишга қарор қилдим, чунки кўп йиллардан бери менга қўл кўтарарди. Ўзим учун қўрқдим, ногирон бўлиб қолишим мумкинлигини ўйладим”, дейди Нозгул (исм ўзгартирилган).
38 ёшли бишкеклик аёл юзи кўрсатилмаслиги ва овози ўзгартирилиши шарти билан интервьюга рози бўлди. У собиқ эри унга аччиқ қилиб болалари учун алимент тўламай қўйишидан қўрқади. Аёлнинг уч ўғли бор: каттаси 15, кенжаси 5 ёшда. Нуқсон билан туғилган ўртанча ўғлига алоҳида қаров керак. Нозул эрининг муштумзўрлигига 14 йил тоқат қилганини, бир йил муқаддам ажрашиш учун ариза берганини сўзлаб берди. Айтишича, турли идораларга ўнлаб шикоят ва ариза берганидан сўнггина алимент ундиришга муваффақ бўлган.
“Тўламасди. Керак бўлса қариндошларинг ёрдам берсин, деб айтарди. Балки муҳтожликда қийналса, уйга қайтади деб ўйлагандир”, ҳикоясида давом этади Нозгул.
31 ёшли Ойзот Қодирбек қизи эса эридан қўрқишига қарамай, бошидан кечирганларини очиқ-ойдин гапиришга журъат этди. Бу суҳбатдошимиз 19 ёшида эрга теккан, фарзанд кўрган, аммо тез орада бева қолган. Эри автомобил авариясида ўлган. Шундан сўнг уни марҳум эрининг укасига тегишга кўндирадилар. Кейинги турмушидан Ойзот яна тўрт фарзанд кўради.
“Никоҳимиздан сўнг олти ой ўтар-ўтмас менга қўл кўтарадиган бўлди. Мен дарҳол ажрашмоқчи эдим. Биз Жалолободда, қайнона бувимнинг уйида турардик. Кампир билан орамиз яхши эди, мени қолишга кўндирган ҳам у. Очиғи, борадиган жойим йўқ эди. Хуллас, сабр қилиб яшадим. Эрим ичиб олса мени урар, бўйнимдан бўғиб қийнарди. Ҳатто ўзимни ўлдириш ҳақида ўйлай бошлагандим”, дейди Ойзот Қодирбек қизи.
Икки йил муқаддам Ойзот болаларини олиб, Жалолободдан Бишкекка қочади. Ҳозирда у “Сезим” марказида худди шунақа вазиятда қолган аёлларга кўмаклашмоқда. Суҳбатдошимиз дастлабки вақтлар жуда оғир бўлганини айтади. Шаҳар чеккасида иситиладиган бир хонани ижарага олибди, болаларим овқат ва кийим-бошдан қийналишди, дейди у. Ойзот уларни боқиш учун дуч келган ишга ёпишади: далада қоп ташийди, бозорларни супуради, кўпқават уйларда фаррошлик қилади. Собиқ эри фарзандларига ёрдам беришни хоҳламаётган эмиш.
“Ўтган йили алиментга берганман, лекин тўламаяпти. Қарзи 60 минг сомча йиғилиб қолди. Болаларининг тақдири уни сира безовта қилмайди. Нима еб, нима ичишяпти, деб ўйламайди ҳам. Шундай экан, алимент тўлаш мажбуриятини эрнинг қариндошларига юклайдиган қонун қабул қилинишига қарши эмасман”, дейди Ойзот.
Оилавий кафиллик номли ушбу механизмни жорий этиш таклифи депутат Достон Бекешовдан чиққан. Депутат фикрича, собиқ эр масъулиятдан қоча, даромадларини яширса ёки ишламаса, болаларининг моддий таъминотини унинг қариндошлари ўз бўйниларига олишлари керак.
“Мен ушбу институтни ихтиёрий розилик хати имзолаш йўли билан жорий этишни таклиф қиляпман. Оила бузилган тақдирда, эрнинг қариндошлари биргалашиб боланинг таъминоти билан шуғулланади. Нега буни таклиф қиляпман? Чунки бола уларга бегона эмас: жиян ёки набира бўлади. Улар ўз қариндошларига ғамхўрлик қилишлари лозим”, таъкидлайди Бекешов.
Депутат таклифига кўра, мазкур кафолат хатини куёвнинг оиласи никоҳ қайд этилишидан олдин имзолаши керак. Агар бош тортсалар, у ёғи келинга ҳавола қилинади.
Ҳуқуқ фаоллари фикрича, ғоянинг ўзи ёмон эмас. Аммо улар “бунақа тартиб худди никоҳ шартномалари каби ҳаётга татбиқ этилмай қолиб кетади”, дея шубҳаланишмоқда.
“Никоҳ шартномаси тўғрисида қонун бор. Лекин ҳали бирон жойда шунақа шартнома тузилганини эшитмадим. Жисмоний ёки руҳий зўравонликка дуч келиб, бизга мурожаат қилган аёллардан сўрайман: “Нега бошидан шартнома тузмагансиз?” Улар бўлса эрлари: “Менга ишонмайсанми, мени севмайсанми? Нега ҳозирдан ёмон ният қиласан?” дея шартнома тузишдан қайтарганини айтишади. Бизнинг менталитет шундай. Аммо депутатлар таклифини қўллаб-қувватлайман”, дейди “Сезим” кризис маркази директори Бибисора Рисқулова.
Оилавий кафиллик – ҳозирча, депутат жамиятга муҳокама учун таклиф қилган ғоя, холос. Агарда жамоатчилик қўллаб-қувватласа, Бекешов уни қонун лойиҳасига айлантиришга тайёр. Депутатга кўра, ушбу механизмни жорий этиш орқали алимент ундириш муаммосини ҳал қилиш мумкин бўлади. Зеро, ундаги маълумотга қараганда, мамлакатда ўз фарзандларига алимент тўламай юрган эркаклар сони аллақачон 100 мингга етган.
Форум