4 апрель куни Самарқандда ўтган биринчи Марказий Осиё-Европа Иттифоқи саммити доирасида имзоланган Қўшма декларацияда томонларнинг инсон ҳуқуқлари ва фундаментал эркинликларга содиқлиги таъкидланди. Декларациянинг 16-бандида минтақа раҳбарлари ва Евроиттифоқ қонун устуворлиги, мустақил матбуот ва фуқаролик жамиятини дастаклаш ҳамда ҳимоялашнинг муҳимлиги борасида якдил эканликлари айтилади.
Самарқанддаги саммит арафасида Европа Иттифоқи раҳбарларига мурожаат билан чиққан Human Rights Watch инсон ҳуқуқлари ташкилоти инсон ҳақлари Марказий Осиёнинг авторитар президентлари билан мулоқотларнинг марказида бўлиши кераклигини таъкидлаганди.
Ўзбекистонда бир неча блогер «президентни интернетда ҳақорат қилганлик» айби билан таъқибга учраганини айтган ташкилот, Мирзиёев ҳукуматини мустақил ҳуқуқ фаолларига қарши сохта жиноят ишларини қўзғатишда айблаган.
HRW ҳукуматга қарши танқидий чиқишлари ортидан руҳий шифохонага ташланган фаол Валижон Калонов ҳамда қамоқдаги блогерлар Дилдора Ҳакимова ҳамда Наргиза Келдиёрова лар тақдирига эътибор қаратган.
Ташкилотга кўра, инсон ҳуқуқларининг ҳурмат қилиниши ва қонун устуворлиги Европа Иттифоқининг Марказий Осиё давлатлари билан ҳар қандай ҳамкорликда ўз манфаатларини илгари сура олиши учун муҳимдир.
Аммо хусусан Ўзбекистонда фуқаро жамияти ва мустақил матбуотга босимлар Евроиттифоқ ва минтақа раҳбарлари учрашаётган паллаларда ҳам тўхтагани йўқ.
Demokrat.uz ўзбек ҳуқуқ-тартибот идоралари босимига учраганини айтаётган нашрларнинг навбатдагиси.
Саммит кунлари Озодликка гапирган нашр бош муҳаррири Фазлиддин Меҳмонов ўзи ва таҳририят журналистлари танқидий чиқишлар учун таъқиб қилинаётганини айтди.
"Журналистик фаолиятни ҳимоя қилиш тўғрисидаги қонун"да аниқ
ва тиниқ ёзиб қўйилган: Журналист танқидий материали учун таъқиб қилинмайди. Журналистнинг фаолияти давлат ҳимоясидир,
дейилган. Энди давлат деганда, кимни назарда тутишимиз керак? Мен буни тушунмай қоляпман. Буни ким хоҳлаяпти? Кимлар турибди бунинг тепасида? Кузатаётган бўлсангиз ижтимоий тармоқларда троллар командаси ҳам бор. Агар сиз кимгадир тегиб қўйсангиз, айтайлик, Тошкент вилояти ҳокими Зоир Тоировичга ўхшаган одамларга тегиб қўйсангиз, сиз Facebook ёки бошқа ижтимоий тармоқларда танқид ва туҳматларга қолиб кетасиз. Сизни обрўсизлантиришга қаратилган жуда кучли команда ҳаракат қилади. Буларни ким молялаштиряпти? Қаердан пул оляпти? ".
Фазлиддин Меҳмонов Demokrat.uz нашрини бир ярим йил аввал ташкил қилган.
Нашрнинг Ютуб саҳифасида ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий мавзуларда видеолар мунтазам эълон қилиб келинади.
Demokrat.uz нашри 5 март куни “Xitoyliklar Oʻzbekistonga kirib kelishmayapti, ular butunlay joylashishyapti” сарлавҳаси остида махсус дастур тайёрлаган.
Орадан 10 кун ўтиб, таҳририят ушбу мавзуга қайтиб, “Xitoyliklar butunlay qolishmoqchimi? Nimalar Yashirilyapti?” сарлавҳали видеони эълон қилди.
Меҳмоновга кўра, босимлар айнан шу икки видео сабаб бошланган:
"Хитой мавзусидаги видеони олиб ташлашимиз кераклигини айтишди ва бу ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар томонидан бўлди. Барча идоралар бу мавзуда гапирмаслигимизни огоҳлантиришди. Булар Ички ишлар, прокуратура, хавфсизлик (ДХХ назарда тутиляпти. таҳр)"
Demokrat.uz нашрининг хитойликлар мавзусидаги икки видеоси 19 март куни Ютуб тармоғидан ўчирилган. Бироқ Меҳмонов таъкидича, босимлар барибир тўхтамаган:
"Хитой мавзусини ёзган журналист қизга босим бўляпти, деб пост қўйдик. Орадан 2-3 кун ўтганидан кейин ушбу қизнинг уйига ички ишлар ходимлари бориб, онасини чақириб, "Қизингиз Demokrat.uz дан ишдан бўшаш керак. Нотўғри йўлда. Хато-камчилиги кўп. Агар ишдан бўшамаса, оқибати яхши бўлмайди. Тўғри, уни олиб бориб, қамаб қўя олмаслигимиз мумкин. Лекин билиб бўладими, авоҳалокат бўлиши мумкин, бахтсиз ҳодиса бўлиши мумкин. Шунинг учун қизингиз ёш экан, яхшиси бу соҳадан кетсин яъни бу ерда ишламасин, деган таҳдидлар бўлган. Буни Ички ишлар ходимлари қилишган. Лекин уларнинг шахси маълум эмас. Бу Навоий вилоятидаги ички ишлар ходимлари яъни қизнинг ўзи Тошкентда яшагани билан пропискаси Навоийда, улар қизнинг ота-онаси олдига бориб шундай гаплар гапиришган".
24 март куни Demokrat.uz “Vaziyat jiddiy. Demokrat.uz rahbari mashinasida noqonuniy tintuv o‘tkazildi” дея хабар эълон қилди.
Меҳмонов машинасида ўтказилган тинтув борасида ҳуқуқ-тартибот идораларига шикоят аризаси топширган.
Ўзининг сўзларига кўра, 1 апрель куни Меҳмонов ДХХ идораси ва Киберхавфсизлик марказига чақиртирилган. Журналистга кўра, бу чақирувлар AOKA тақдимномасига кўра амалга оширилган:
"Ҳар бир нарса давлат раҳбаримиз айтиб ўтганидек, очиқ-шаффоф бўлишини истардик. Лекин айтилган гаплар шунчаки айтилганича қоляпти. Амалга оширишда каттар тўсиқлар бор. Бизга катта нарса керак эмас. Шунчаки, қонуний фаолиятимизга аралашишмаса бўлди. Қолган ҳамма жараённи ўзимиз эплаймиз. Агар ҳақиқатдан ҳам хато-камчиликларимиз бўлса, уни қайсидир шахслар олдига чақириб, қулоғимиздан тортиб эмас, балки судлар орқали ҳал қилиш керак, деб ўйлайман".
Озодлик Demokrat.uz нашри раҳбари Фазлиддин Меҳмонов иддаолари борасида АОКА расмийларига мурожаат қилди, аммо ҳозирча жавоб олгани йўқ.
Шавкат Мирзиёев ҳокимиятга келгач ўзбекистонликларга кўпроқ сўз эркинлигини ваъда қилди. Маҳаллий матбуот жонланди, ижтимоий муаммолар муҳокамага олиб чиқилди. Ўзбекистон халқаро матбуот эркинлиги рейтингида бир неча поғона юқорилади. Аммо орадан кўп ўтмай, блогер, журналист ва тармоқ фаолларига нисбатан босимлар кучайди.
"Охирги пайт вазият жуда кескинлашди. Талаблар кучайди. Олдинлари уни ёки буни олиб ташлайсан, деган гаплар йўқ эди", дейди Фазилиддин Меҳмонов.
Фазлиддин Меҳмоновнинг ҳикояси Озодлик олдинроқ эълон қилган “Схема”номли суриштирувда тилга олинган ҳолатларни ёдга солади.
Суриштирувда блогер Абдуқодир Мўминов қамоққа олиниши арафасида уни обрўсизлантириш мақсадида ишлаб чиқилган кампания режаси ошкор бўлган эди.
Форум